Sem Hartz

Samuel Louis (Sem) Hartz (Leiden, 28 januari 1912 - Haarlem, 25 oktober 1995) was een internationaal bekend graficus en grafisch ontwerper.

Levensloop[bewerken | brontekst bewerken]

Hartz groeide op in een liberaal-joods milieu; zijn vader was de portretschilder Louis Jacob Hartz. Hij studeerde aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam en werkte vanaf 1936 bijna zijn hele leven bij Joh. Enschedé. Voor deze Haarlemse grafische onderneming zou hij onder meer postzegels en bankbiljetten ontwerpen en graveren. Hij was een jongere collega van Jan van Krimpen en werd goed met hem bevriend.

In de Tweede Wereldoorlog was Sem Hartz gedwongen een lange periode onder te duiken. Die tijd gebruikte hij onder andere om punches te snijden voor een lettertype, de Emergo,^[1] die later door Enschedé in productie werd genomen.

Voor de Engelse firma Linotype ontwierp hij de succesvolle drukletter Juliana (1958). Daarnaast had hij een eigen pers, de Tuinwijkpers, waarop hij als hobby bibliofiel drukwerk produceerde. De huisletter van deze pers was het door Hartz tijdens de bezettingstijd ontworpen lettertype Emergo. Van 1964 tot 1972 werkte Hartz samen met een andere drukker, Cees van Dijk, Van Dijk deed het meeste drukwerk, en Hartz was bijgevolg zeer onthand, toen van Dijk voor zichzelf begon met de Carlinapers. Hartz ging alleen verder en bleef met de Tuinwijkpers actief tot 1986. In dat jaar verhuisde de handpers naar de openbare bibliotheek van Heemstede, waar Hartz de pers nog jarenlang gebruikte tijdens drukdemonstraties.

Een belangrijk deel van Hartz' persoonlijk archief ging na zijn overlijden naar de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam. Bij zijn leven had Hartz al een deel van zijn archief, waaronder brieven en ontwerptekeningen, verkocht aan het Haagse Museum Meermanno-Westreenianum. Ook de Tuinwijkpers is na zijn overlijden naar het museum verhuisd.

Publicaties (keuze)[bewerken | brontekst bewerken]

The Elseviers and their contemporaries: an illustrated commentary (1955)
Essays (redactie Mathieu Lommen) (1992)

Literatuur (keuze)[bewerken | brontekst bewerken]

Chr. de Moor [et al.], S.L. Hartz in de grafische wereld (1969).
Mathieu Lommen, Letterontwerpers: gesprekken met Dick Dooijes, Sem Hartz, Chris Brand, Bram de Does, Gerard Unger (1987)
Jan Middendorp, Dutch type (2004).
Mathieu Lommen, 'Sem Hartz and the making of Linotype Juliana', in: Quærendo: a quarterly journal from the Low Countries devoted to manuscripts and printed books 36 (2006), afl. 3, pag. 187-198.
Mathieu Lommen, 'Hartz, Samuel Louis (Sem)', in: Joden in Nederland in de twintigste eeuw: een biografisch woordenboek (2007).
'Shakespeare and Civilité, correspondence between Anthony Baker & Sem Hartz. Edited by Hans van Eijk', The Bonnefant Press, Banholt, (2015)